مهمات خوشه ای و “بمب های خلاء”: تهاجم روسیه یک بحث قدیمی را زنده می کند

در جریان نشست اضطراری مجمع عمومی سازمان ملل متحد در چهارشنبه گذشته که در واکنش به تهاجم روسیه به اوکراین فراخوانده شد، سفیر آمریکا ادعایی در مورد استفاده از تسلیحات در جنگ مطرح کرد.

لیندا توماس-گرینفیلد، سفیر روسیه گفت: «ما ویدیوهایی از نیروهای روسی در حال حرکت تسلیحات مرگبار استثنایی به اوکراین دیده‌ایم که جایی در میدان نبرد ندارند.

او افزود: «این شامل مهمات خوشه‌ای و بمب‌های خلاء می‌شود – که طبق کنوانسیون ژنو ممنوع شده‌اند.»

در همان روز، دیوید اچ. پترائوس، ژنرال بازنشسته و فرمانده سابق فرماندهی مرکزی ایالات متحده، در سی ان ان، استفاده روسیه از «موشک ها، راکت ها، توپخانه، بمب های خوشه ای، حتی این سلاح های ترموباریک وحشتناک که اکسیژن یک منطقه را می مکد، محکوم کرد. و خارج از ریه.»

اوکسانا مارکارووا، سفیر اوکراین در ایالات متحده، شب قبل نیز اظهار نظر مشابهی کرده بود. به گزارش رویترز، او گفت: «آنها امروز از بمب خلاء استفاده کردند. ویرانی که روسیه می‌خواهد به اوکراین وارد کند، بزرگ است.»

تهاجم روسیه به اوکراین، با جریان مداوم ویدئوها و عکس‌هایش که حملات ویرانگر را نشان می‌دهد، بحث‌ها را در مورد اینکه آیا برخی از سلاح‌ها برای استفاده در جنگ بیش از حد بی‌رحمانه هستند یا بیش از حد بی‌تفاوت هستند، تقویت کرده است.

مقامات پنتاگون گفته‌اند که از گزارش‌ها و ادعاها مبنی بر استفاده روسیه از مهمات خوشه‌ای و سلاح‌های گرماباریک – که برخی آن‌ها را بمب خلاء می‌نامند – در اوکراین آگاه هستند، اما نتوانسته‌اند آنها را تایید کنند. هفته گذشته، ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو تایید کرد که روسیه واقعا از بمب های خوشه ای استفاده کرده است.

اما برخی از مقامات و مفسران در فراخوانی اقدامات روسیه، توضیحات نادرست درباره برخی از این سلاح ها را تکرار کرده اند. به عنوان مثال، نه مهمات خوشه‌ای و نه سلاح‌های گرماباریک در کنوانسیون‌های ژنو، مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌های بین‌المللی که بر جنگ حاکم است، اشاره نشده است.

مهمات خوشه‌ای دسته‌ای از تسلیحات هستند که شامل راکت، بمب، موشک، خمپاره و گلوله‌های توپخانه می‌شوند که در هوا شکافته می‌شوند و سلاح‌ها یا بمب‌های کوچک‌تر را در منطقه وسیعی پخش می‌کنند. گروه های بشردوستانه متمرکز بر مین زدایی خاطرنشان کرده اند که 20 درصد یا بیشتر از نسخه های ضد نفر این بمب ها در اثر برخورد منفجر نمی شوند، اما اگر بعداً برداشته شوند یا به کار گرفته شوند، می توانند منفجر شوند.

کنوانسیون مهمات خوشه ای که در سال 2010 اجرایی شد، استفاده از آنها را به دلیل آسیبی که برای غیرنظامیان وارد می کند ممنوع می کند. بیش از 100 کشور این معاهده را امضا کرده اند، اما ایالات متحده، اوکراین و روسیه این معاهده را امضا نکرده اند.

سلاحی که خانم مارکارووا از آن به عنوان “بمب خلاء” یاد کرد در مقایسه مبهم است، به ندرت توسط ارتش های مدرن استفاده می شود و توسط معاهدات ممنوع نشده است.

کلاهک‌های موجود در بیشتر بمب‌ها و موشک‌های معمولی برای کشتن در درجه اول با تولید مقادیر زیادی قطعات فلزی کشنده در هنگام انفجار طراحی شده‌اند. اما یک “بمب خلاء” – که عموماً مواد منفجره سوخت-هوا نامیده می شود – دوغاب انفجاری را در هوا آزاد می کند که پخش می شود و قبل از انفجار با اکسیژن مخلوط می شود.

از سلاح های سوخت-هوا برای پاکسازی میادین مین و مناطق فرود از پوشش گیاهی غلیظ استفاده شده است. اما ویدئوهای گرفته شده در اوکراین نشان می دهد که ارتش روسیه از آنها به عنوان بخشی از یک سلاح توپخانه ای، یک سیستم موشکی به نام TOS-1A استفاده کرده است.

توصیف خود ارتش روسیه از TOS-1A تنها بر سردرگمی عمومی در مورد ماهیت آن افزوده است. روسیه به طور متفاوت از آن به عنوان یک شعله افکن سنگین و به عنوان یک سلاح گرماباریک یاد می کند – این دومی اصطلاحی است که ارتش ایالات متحده برای توصیف انواع مهمات استفاده می کند که تا حد زیادی جایگزین مواد منفجره سوخت-هوا شده اند. سلاح‌های جدید دارای مخلوط‌های انفجاری جامد هستند که می‌توانند امواج انفجاری بزرگ و طولانی‌تری تولید کنند.

پنتاگون از مواد منفجره ترموباریک در بمب های پرتاب شده توسط هوا برای تخریب مجتمع های غار در افغانستان و همچنین در نارنجک های دستی تخصصی و راکت های شانه ای برای تخریب ساختمان ها استفاده کرده است.

اصطلاح “بمب خلاء”، که به استفاده سلاح از اکسیژن اتمسفر و موج فشار بزرگی که ایجاد می کند، اشاره دارد، گاهی اوقات به اشتباه تعبیر می شود که معنای حتی تیره تری دارد. سوء تفاهم عمومی در مورد این سلاح ها به حادثه ای در سال 1975 بازمی گردد که در آن خلبانان ویتنام جنوبی متهم به استفاده از سلاح های انفجاری با هوا در یکی از نبردهای نهایی جنگ ویتنام در Xuan Loc شدند. این ممکن است پیدایش اسطوره‌ای باشد که امروزه وجود دارد – این که انفجارها با مکیدن هوا از ریه‌ها، مردم را می‌کشند.

سرلشکر وینانت سیدل، سخنگوی پنتاگون، وقتی در مورد گزارش‌هایی درباره احتمال خفه شدن صدها قربانی در ژوان لوک از یک بمب ساخت آمریکا پرسیده شد، این حدس زد که یک سلاح انفجاری مخصوص سوخت-هوا ممکن است بتواند تمام هوای داخل را مصرف کند. 20 یارد از جایی که منفجر شد. اما اگر آن‌طور که کلی پیشنهاد می‌کرد اتفاق می‌افتاد، هوای اتمسفر به سرعت خلاء حاصل را پر می‌کرد.

با این حال، ممکن است بازماندگان و امدادگران با صحنه هولناکی در Xuan Loc روبرو شوند: اجساد بدون هیچ آسیب خارجی قابل مشاهده. از آنجایی که مواد منفجره سوخت-هوا یک انفجار عظیم ایجاد می کند، اما ترکش های همراه نسبتاً کمی ایجاد می کند، برخی از کشته شدگان احتمالاً فقط جراحات داخلی را متحمل می شدند.

ریه های آن قربانیان خالی از هوا نبود، بلکه پس از پاره شدن کیسه های هوایی موسوم به آلوئول، پر از خون می شد. این فشار همچنین می‌توانست اندام‌های داخلی آن‌ها را خرد کند، که لزوماً جسد آشکارا درهم شکسته باقی نمی‌ماند.

در طول جنگ ویتنام، فعالان سلاح‌های خاصی مانند ناپالم، مواد منفجره با هوا و سلاح‌های خوشه‌ای را به عنوان راهی برای اعتراض به درگیری به طور کلی به دست آوردند، اگرچه نگرانی‌های آنها منجر به تغییر بلندمدت توسط پنتاگون نشد. نیروهای آمریکایی از هر سه این سلاح ها در طوفان صحرا در سال 1991 و دوباره در افغانستان در سال 2001 استفاده کردند.

در سال 2008، رابرت ام. گیتس، وزیر دفاع، متعهد شد که پنتاگون تا 1 ژانویه 2019 استفاده از سلاح های خوشه ای مستعد شکست قدیمی را حذف خواهد کرد. در دهه میانی، استفاده از این سلاح ها مستلزم تایید یکی از ژنرال های چهار ستاره بود. و دریاسالارها به نام فرماندهان رزمنده.

در سال 2009، یکی از این فرماندهان، ژنرال پترائوس، بر آخرین استفاده شناخته شده از سلاح های خوشه ای توسط نیروهای آمریکایی در نبرد نظارت کرد.

در اواخر دسامبر همان سال، دو کشتی از گروه ضربتی یو اس اس نیمیتز که در دریای عرب شمالی فعالیت می‌کردند، موشک‌های کروز تاماهاوک مملو از خوشه‌های بمب را به یک اردوگاه مشکوک القاعده در یمن پرتاب کردند.

اسناد نیروی دریایی منتشر شده در نیویورک تایمز نشان می دهد که دو کشتی اسکورت نیمیتز با اهدافی در یمن درگیر شدند – ناوشکن یو اس اس پینکنی که هفت تاماهاوک را در 24 دسامبر پرتاب کرد و رزمناو یو اس اس چوسین که هفت تاماهاوک دیگر را در 29 دسامبر پرتاب کرد.

در نوامبر 2017، درست بیش از یک سال قبل از اجرایی شدن ممنوعیت خود تحمیلی ارتش آمریکا بر بمب های خوشه ای، رهبری پنتاگون سیاست آقای گیتس را تغییر داد و جنگ احتمالی با کره شمالی را دلیلی برای در دسترس نگه داشتن این سلاح ها برای استفاده ذکر کرد.

رونوشت رسمی سخنان هفته گذشته خانم توماس-گرینفیلد در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اکنون حاوی پاورقی است، پس از سؤالات روزنامه تایمز، که نشان می دهد ایالات متحده، اوکراین و روسیه طرف های معاهده مربوط به مهمات خوشه ای نیستند. در پاورقی توضیح داده شده است که استفاده خاص از سلاح های خوشه ای و به اصطلاح بمب های خلاء «هدف شده علیه غیرنظامیان» بر اساس کنوانسیون ژنو ممنوع است. زبان در سخنرانی او در مورد سلاح های مرگبار استثنایی که «در میدان جنگ جایی ندارند» خط خورده است.

هفته گذشته، جان اف کربی، سخنگوی پنتاگون، در پاسخ به سوال روزنامه تایمز گفت که سیاست مهمات خوشه ای وزارت دفاع در دست بررسی است.