چهارشنبه سیاه سایه ای ایجاد کرد که در برگزیت به اوج رسید | بری آیچنگرین

تی16 سپتامبر او 30 سال از “چهارشنبه سیاه” را نشان می دهد، زمانی که پوند انگلیس به طرز شرم آوری از مکانیسم نرخ ارز (ERM) سیستم پولی اروپا خارج شد. همه سالگردها مناسبتی برای جشن گرفتن نیستند. این یکی قطعا نیست.

چهارشنبه سیاه «روز فاجعه» بود که دولت جان میجر هرگز از آن رهایی یافت. این میجر به عنوان وزیر خزانه در دولت مارگارت تاچر بود که در سال 1990 بریتانیا را به ERM هدایت کرد و مخالفت های نخست وزیر بداخلاق خود را نادیده گرفت.

میجر پیوند پوند به آلمان را راهی برای حل مشکلات اقتصادی بریتانیا در یک سکته مغزی می دانست. پیوستن به دوچمارک ظاهراً اعتبار سیاست پولی آلمان را وارد می‌کند و تورم مزمن بریتانیا را مهار می‌کند. تقلید از مدل موفق ترین اقتصاد اروپا نویدبخش رشد اقتصادی است.

این البته خیال بافی بود. واردات سیاست پولی آلمان به طور خودکار به بریتانیا نرخ سرمایه گذاری، ماشین آلات ماهر، یا قدرت صادرات را به بریتانیا نداد. علاوه بر این، زمانی که جمهوری فدرال برای هضم آلمان شرقی سابق تلاش می کرد، به محض اینکه پوند به دوچمارک متصل شد، آلمان با مشکلات اقتصادی خود مواجه شد.

این مشکلات شامل تورم بود، که بوندسبانک برای سرکوب آن، همانطور که معمول بود، با افزایش نرخ بهره حرکت کرد. بانک انگلستان چاره ای جز حرکت در قفل نداشت. کشورهای اروپایی کنترل سرمایه باقیمانده خود را به عنوان بخشی از برنامه بازار واحد حذف کرده بودند. از آنجایی که منابع مالی اکنون آزادانه به سمت حوزه های قضایی با نرخ بهره بالاتر جریان می یابد، نرخ ها باید با هم حرکت می کردند. اگر کشوری در تطبیق نرخ های خارجی تردید داشت، با خروج سرمایه و سیل فروش ارز مواجه می شد.

و دولت بزرگ دلایلی برای تردید داشت. اقتصاد بریتانیا در سال 1991 وارد رکود شده بود و نرخ بهره بالاتر رکود آن را تشدید کرد. اقتصاد ضعیف بازار مسکن ضعیفی را ایجاد کرد و قیمت مسکن در حال کاهش بود. در کشوری با وام‌های مسکن با نرخ متغیر، نرخ‌های بالاتر BoE به معنای پرداخت‌های وام مسکن بالاتر و بازار مسکن ضعیف‌تر است. این موضوع به حوزه انتخابیه اصلی دولت محافظه‌کار، یعنی صاحبان خانه‌ها در حومه‌های سرسبز انگلستان، کاملاً در جیب بود.

بنابراین، لازم نیست یک حکیم سیاسی بفهمد که محدودیت‌هایی در مورد اینکه دولت بزرگ تا چه حد ممکن است برای حفظ میخ پیش برود وجود دارد.

در سپتامبر، زمانی که صدراعظم میجر، نورمن لامونت، با هلموت شلزینگر، رئیس بوندس‌بانک، درگیر شد، احساسات علیه پوند تغییر کرد. سپس، در 15 سپتامبر، شلزینگر اظهاراتی را برای مطبوعات بیان کرد – آیا می توانید بگویید “بازپرداخت؟” – در مورد احتمال کاهش ارزش پول، از جمله پوند، موجی از فروش استرلینگ در صبح روز بعد.

خریدهای هنگفت ارز توسط BoE نتوانست جلوی موج را بگیرد. دولت بزرگ دو بار نرخ بهره را افزایش داد اما تمایلی به ادامه بیشتر نداشت. عصر همان روز، دولت دومین افزایش نرخ را لغو کرد و لامونت اعلام کرد که مشارکت استرلینگ در ERM را تعلیق می کند. دفاع ناموفق BOE از استرلینگ بیش از 3 میلیارد پوند هزینه داشت – و سنگ بنای برنامه سیاست اقتصادی میجر را حذف کرد.

عواقب آن بسیار گسترده بود. برای بریتانیا، این نشان دهنده کنار گذاشتن نهایی رژیم نرخ مبادله ای است که از سال 1717 به آن متعهد شده بود و مجدداً متعهد شده بود. BoE مجبور شد یک استراتژی سیاست پولی جایگزین ایجاد کند. در ماه اکتبر، با اتخاذ رویکردی که توسط بانک مرکزی نیوزلند پیشگام بود، به هدف گذاری تورم روی آورد، رژیمی که از آن زمان، چه خوب و چه بد، اعمال کرده است.

کنار گذاشتن ERM به این معنی بود که بریتانیا واجد شرایط یورو نخواهد بود. مقامات بریتانیایی با توجه به تجربه دردناک اخیرشان در مورد سیاست های پولی وارداتی، این را به عنوان یک پیامد خوشحال کننده تلقی کردند. اما این بدان معنا بود که بریتانیا همچنان یک پا در اروپا و یک پا بیرون خواهد داشت. این دوگانگی کشور را نسبت به پروژه اروپایی تقویت کرد – دوگانگی که با رفراندوم برگزیت در سال 2016 به رد شدن منجر شد.

برای سایر کشورهای اروپایی، این تجربه ضرورت تکمیل یورو را برجسته کرد. این نشان داد که نرخ‌های مبادله شده بین ارزهای ملی شکننده است و بوندس‌بانک که به حال خود رها شده است، سیاست‌های خود را با نیازهای گسترده‌تر اروپا منطبق نخواهد کرد.

در واقع چهارشنبه سیاه تأثیر همه پرسی قریب الوقوع فرانسه بر معاهده ماستریخت را نیز منعکس می کرد. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که معاهده، سند پایه‌گذاری یورو، به سمت شکست پیش می‌رود – به همراه آن یورو را نیز پایین می‌آورد. اما چهار روز بعد، رای دهندگان فرانسوی که به تازگی نمایشی از جایگزین را دیده بودند، این معاهده را به اجرا گذاشتند.

بنابراین، به یک معنا، اگر میجر تصمیم شوم خود را برای آوردن استرلینگ به ERM نمی گرفت، اروپا یورو را نداشت. در مورد خود بریتانیا، لیز تراس فقط می تواند امیدوار باشد که سی امین سالگرد چهارشنبه سیاه با پخش مجدد “جشن” نگیرد.

• بری آیچنگرین، استاد اقتصاد در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، و مشاور ارشد سابق سیاست در صندوق بین‌المللی پول است.

© Project Syndicate