بین اوکراین، روسیه و غرب: آیا ترکیه می تواند به تعادل خود ادامه دهد؟

ترکیه روی طناب محکمی بین اوکراین و روسیه راه می رود و سعی می کند به روابطی که با هر دو کشور دارد آسیب نرساند.

پس چگونه به اینجا رسیدیم و آیا این یک استراتژی بلندمدت قابل دوام برای آنکارا است؟

کمتر از دو هفته پس از حمله روسیه به اوکراین، در 10 مارس سال گذشته، ترکیه برای ایفای نقش میانجی بین کشورها وارد صحنه شد، اما جلساتی که در سطح وزیران خارجه در آنتالیا برگزار شد، دست شرکت کنندگان را خالی گذاشت.

چند تلاش دیگر نیز در روزهای بعد انجام شد، از جمله مذاکراتی که در استانبول انجام شد، که در آن زمان توسط مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه به عنوان “مهم” ستایش شد.

مذاکرات صلح که ثمره کمی داشت در 17 می با خروج کیف از روند مذاکرات متوقف شد.

زمانی که روسیه در ژوئیه گذشته با میانجیگری سازمان ملل و ترکیه در مورد صادرات غلات از دریای سیاه موافقت کرد، چراغ امید روشن شد. این قرارداد قرار است در 18 مارس منقضی شود، اما در صورتی که اعتراض رسمی از طرف هر دو طرف وجود نداشته باشد، معامله صادرات غلات ادامه خواهد داشت.

دکتر علی بیلگیچاستادیار دانشگاه لافبورو می گوید که ترکیه با توجه به روابط خوب طولانی مدتش با هر دو طرف، موقعیت منحصر به فردی در جنگ اوکراین دارد.

روسیه شریک اقتصادی مهم ترکیه بوده است که با اوکراین نیز روابط تجاری داشته است. او به یورونیوز گفت: ترکیه قبل از جنگ نیز یک قدرت نرم مهم در اوکراین بود.

رشد روابط تجاری با روسیه

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در تلاش برای آشتی دادن دو طرف در طول جنگ، همکاری های موجود در بخش انرژی را با همتای روسی خود ولادیمیر پوتین گسترش داد.

در همان زمان، رهبران همچنین در مورد تبدیل ترکیه به یک “هاب گاز” برای صادرات گاز به اروپا صحبت کردند. در حالی که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه گفت که ممکن است ترکیه را به عنوان یک کشور ترانزیتی برای خط لوله گاز در آینده در نظر بگیرد.

با نزدیک تر شدن روابط، نگرانی در میان مخالفان در ترکیه افزایش یافت. بارها در مطبوعات ترکیه این پرسش مطرح شده است که آیا این دوستی راهی را برای دستکاری روسیه در انتخابات ترکیه به نفع اردوغان باز می کند؟

پروفسور بیلگیچ می‌گوید: «روابط تجاری ترکیه با مسکو در شرایطی که یک سری تحریم‌ها از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه روسیه اعمال شد، قبلاً در اوج قرار داشت.

بر اساس موسسه آمار ترکیه (TUIK)ترکیه با افزایش واردات از روسیه به 58.85 میلیارد دلار (55.44 میلیارد یورو) در سال 2022، حجم تجارت خود را دو برابر کرد که نسبت به 28.96 دلار (27.28 میلیارد یورو) در سال گذشته افزایش یافته است.

دکتر بیلگیچ گفت که آنکارا و مسکو نیز از سال 2015 اغلب در سوریه با یکدیگر همکاری کرده اند.

نیازی به گفتن نیست که ترکیه روابط عمیق سیاسی، اقتصادی و نظامی با غرب دارد.

در حالی که اردوغان و “دوست عزیز” او پوتین، در معاملات مالی دست می دادند، آنکارا به حمایت از کیف در عرصه سیاسی ادامه داد و یکی از اولین کسانی بود که کمک های بشردوستانه بسیار مورد نیاز را ارائه کرد.

شرکت دفاعی ترکیه بایکار تک هواپیماهای بدون سرنشین را به اوکراین فروخته و اهدا کرده است و در نظر دارد ساخت کارخانه تولیدی خود را در این کشور طی دو سال تکمیل کند.

ترکیه همچنین با اقتدار اعطا شده توسط کنوانسیون مونترو، با بستن تنگه‌هایی که به دریای سیاه منتهی می‌شوند، به دنبال جلوگیری از تشدید تنش بود.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه در مارس 2022 اعلام کرد: «دسترسی کشتی‌های جنگی به تنگه‌های بسفر و داردانل، خواه از کشورهای همسایه دریای سیاه باشند یا نباشند، مسدود خواهند شد».

به گفته دکتر بیلگیچ، این سه کشور به یکدیگر وابسته هستند:

دکتر بیلگیچ توضیح می دهد: «روسیه به ترکیه نیاز دارد زیرا مسکو از طریق ترکیه انزوای بین المللی خود را می شکند و در عین حال روابط اقتصادی خود را با ترکیه حفظ می کند.

“اوکراین از نظر نظامی به ترکیه نیاز دارد. اما ترکیه به روسیه و اوکراین نیز نیاز دارد. در مورد روسیه، صادرات ترکیه شکاف ایجاد شده توسط تحریم های بین المللی را تا حدی پر کرده است و این برای آنکارا مفید است زیرا اقتصاد این کشور رو به کاهش بوده است. در آخرین سال ها”.

او می افزاید: «در مورد اوکراین، ترکیه مزیت اوکراین را مانعی بر سر راه تقویت نظامی روسیه در منطقه دریای سیاه می داند».

اما غرب چطور؟

ترکیه با نپیوستن به تحریم های اعمال شده علیه روسیه توسط اتحادیه اروپا و ایالات متحده مواضع خود را حفظ کرده است، همچنین با برداشتن گامی بیشتر مانع گسترش احتمالی ناتو با پیشنهاد سوئد و فنلاند شد.

با وجود این، غرب به طور کامل به ترکیه پشت نکرد، زیرا به گفته دکتر بیلگیچ، «به ترکیه نیز نیاز دارد».

از زمان آغاز جنگ، چین در تلاش است تا نقش میانجی را در درگیری به عهده بگیرد و تلاش‌های پکن اخیراً تشدید شده است. به ویژه برای واشنگتن، با توجه به افزایش تنش با چین، این نقش قابل قبول نیست. ترکیه به عنوان یک کشور ناتو یک گزینه ارجح است.

از سوی دیگر، تمایل اردوغان برای به حداکثر رساندن روابط کاملاً بدون عواقب نبوده است.

دکتر بیلگیچ می‌گوید که ضرر اصلی اقتصادی بوده است، اما به دلیل ادامه ممانعت از مناقصه‌های سوئد و فنلاند برای ناتو، در غرب نیز آسیبی وارد شده است.

بیلگیچ می‌گوید در این مرحله، پایتخت‌های غربی ارزش ترکیه را از نظر سیاسی، استراتژیک، نظامی یا اقتصادی برای غرب زیر سوال نمی‌برند، اما برخی صداها شروع به زیر سوال بردن موقعیت ترکیه در ناتو کرده‌اند.

هنوز چه چیزی برای ترکیه وجود دارد؟

به گفته دکتر بیلگیچ، ترکیه با اقدام متوازن دیپلماتیک خود بین روسیه، اوکراین و غرب دو امتیاز اصلی را به دست آورده است.

اولاً، او می‌گوید که ترکیه پس از یک دهه سرمایه‌گذاری هنگفت در صنعت دفاعی «نام خود را به عنوان صادرکننده دفاعی روی نقشه قرار داده است» و جنگ اوکراین به بقیه جهان نشان داده است که سلاح‌های ترکیه می‌توانند بسیار مؤثر باشند.

بیلگیچ می‌گوید: ثانیاً، آنکارا توانسته است به کشورهای جهانی جنوب نشان دهد که ترکیه لزوماً از غرب پیروی نمی‌کند و می‌تواند سیاست خارجی مستقلی داشته باشد.

پس ترکیه تا کی می تواند روی این طناب محکم راه برود بدون اینکه از زمین بیفتد؟ این بزرگترین سوال باقی می ماند.

دکتر بیلگیچ می گوید: «خطر اصلی برای ترکیه این است که اگر جنگ تشدید شود و روسیه شروع به دستیابی به دستاوردها کند، ممکن است صبر برای اقدام متعادل کننده ترکیه در پایتخت های غربی تمام شود».

آنکارا ممکن است برای پیوستن به تحریم های بین المللی احساس فشار کند. این می تواند موقعیت آنکارا را در جنگ به طور قابل توجهی برهم بزند.