در حالی که جنگ در اوکراین ادامه دارد، همسایه اش مولداوی تا کی می تواند بی طرف بماند؟

مولداوی این هفته حریم هوایی خود را به مدت دو ساعت بسته است. به گفته رسانه‌های محلی، دلیل آن «ملاحظات امنیتی» در بحبوحه تهاجم روسیه به اوکراین همسایه مولداوی و اتهامات مطرح شده از سوی رئیس‌جمهور مایا ساندو مبنی بر اینکه کرملین قصد دارد قدرت در جمهوری را به دست گیرد، عنوان کرد.

ماده 11 قانون اساسی مولداوی می گوید: «جمهوری بی طرفی دائمی خود را اعلام می کند. […] اجازه استقرار نیروهای نظامی سایر کشورها در خاک خود را نمی دهد.»

پس از اقدام نظامی روسیه در جنوب اوکراین در سال 2022 در نزدیکی مرز مولداوی و با چشم انداز نقض حریم هوایی جمهوری توسط موشک های روسیه، آیا باید انتظار داشت که موضع سیاست خارجی این کشور تغییر کند؟

آیا مولداوی در نهایت راه اوکراین را دنبال خواهد کرد و در وضعیت غیرمتعهد بی طرف خود به نفع ادغام یورو-آتلانتیک و ایجاد یک مشارکت استراتژیک با اتحادیه اروپا و ایالات متحده تجدید نظر خواهد کرد؟

مولداوی و ناتو: تاریخچه ای کوتاه

روابط با ناتو در سال 1992 با پیوستن مولداوی به شورای همکاری آتلانتیک شمالی آغاز شد. در سال 1997، این مجمع جایگزین شورای مشارکت یورو-آتلانتیک شد که متحدان و کشورهای شریک در منطقه یورو-آتلانتیک را گرد هم می آورد.

همکاری دوجانبه زمانی آغاز شد که مولداوی در سال 1994 به برنامه مشارکت برای صلح پیوست. در سال 2006، جمهوری با اولین برنامه دو ساله مشارکت فردی خود موافقت کرد.

در اجلاس سران اتحاد در ولز در سپتامبر 2014، رهبران متفقین به عنوان بخشی از ابتکار جدید ایجاد ظرفیت دفاعی و امنیتی مرتبط، حمایت، مشاوره و کمک بیشتری به مولداوی ارائه کردند. در ژوئن 2015 روی یک بسته تدابیر جداگانه توافق شد.

به درخواست دولت مولداوی، یک دفتر ارتباط غیرنظامی ناتو در دسامبر 2017 در کیشینوف برای ارتقای همکاری عملی و کمک به حمایت از اصلاحات در این کشور ایجاد شد.

اما به گفته ماری دومولن، دیپلمات سابق شغلی و امروز مدیر برنامه اروپای گسترده در شورای روابط خارجی اروپا، مولداوی به دلیل موضعش در مورد بی طرفی، برای پیوستن به این ائتلاف با مشکل مواجه خواهد شد.

او گفت: «به دلیل وضعیت بی طرف مندرج در قانون اساسی، این کشور نمی تواند عضو هیچ اتحاد نظامی باشد.

بنابراین، حتی اگر مولداوی روابط خود را با ناتو حفظ کرده و ادامه می دهد، عضو این اتحاد یا سازمان پیمان امنیت جمعی که در اطراف روسیه تشکیل شده است، نیست.

در حال حاضر، هیچ تمایلی برای پیوستن به هیچ یک از این اتحادها ندارد.

در همان زمان، «بحث در مورد نزدیک شدن به ناتو و – به طور کلی – در مورد تشدید همکاری امنیتی با کشورهای غربی واقعاً در چارچوب تهاجم به اوکراین آغاز شد، زیرا مستقیماً بر امنیت مولداوی تأثیر می گذارد.

این کارشناس علوم سیاسی فرانسوی خاطرنشان می کند: «و کیشینو از محدودیت های توان دفاعی خود آگاه است، بنابراین همکاری ها به ویژه با اتحادیه اروپا تقویت می شود و دوباره بحث در مورد تعمیق احتمالی همکاری با ناتو وجود دارد».

یک “سناریوی اوکراینی” ممکن؟

چقدر احتمال دارد که مولداوی در نگرش خود نسبت به بی طرفی پس از حمله روسیه به اوکراین تجدید نظر کند؟

دومولن گفت: «اوکراین همیشه در موقعیت متفاوتی قرار داشته است. وی ادامه داد: با وجود بند بی طرفی در قانون اساسی، همیشه یک جریان قوی از کسانی که می خواستند در نهایت به ناتو بپیوندند وجود داشته است.

“یعنی این موضوع حتی قبل از الحاق کریمه در اوکراین بسیار بیشتر مورد بحث قرار می گرفت و الحاق افکار عمومی را به نفع عضویت در ائتلاف سوق داد. این موضوع در مولداوی چندان مورد بحث نبوده و نیست، واقعاً نیست. موضوع اصلی بحث در مورد سیاست عمومی است.”

اما ممکن است کیشینو به این سمت سوق داده شود. دومولن افزود، در صورت تشدید جنگ در اوکراین، «ما نمی‌توانیم تمایل کیشینوف برای تأیید مجدد موضع بی‌طرفی خود برای دور ماندن از این جنگ را رد کنیم.

در این مرحله، تلاش‌های روسیه برای پیشروی به میکولایف، اودسا و در نهایت تا مرزهای مولداوی ناموفق بوده است.

وی افزود: “تاکنون هیچ اطلاعاتی در مورد حمله جدید وجود ندارد. در این زمینه، مقامات مولداوی آرامش خود را حفظ می کنند. از سوی دیگر، نگرانی در کیشینوف در مورد سایر اهرم های بی ثباتی که روسیه در اختیار دارد وجود دارد.”

تعدادی از تحلیلگران رد نمی کنند که “درگیری منجمد” در ترانسنیستریا – منطقه جدایی طلب مولداوی تحت حمایت مسکو – می تواند محرکی برای مولداوی باشد که در آینده از بی طرفی خود دست بکشد.

امروزه این درگیری تحت کنترل نسبی است. از آگوست 1992، زمانی که رویارویی کیشینوف و “جمهوری ترانس نیستریا مولداوی” به رسمیت شناخته نشده وارد مرحله صلح آمیز شد، حتی یک گلوله شلیک نشده است.

دومولن خاطرنشان می کند: «اما یک نیروی حافظ صلح روسیه در ترانس نیستریا وجود دارد.

روسیه در اواخر دهه 1990 متعهد شد که منطقه را ترک کند. اما تاکنون به تعهدات خود عمل نکرده است. بسیاری شباهتی میان ایجاد جمهوری‌های مردمی دونتسک و لوهانسک در سال 2014 و تهاجم گسترده روسیه امروزی به اوکراین دارند.

زمینه های کلیدی همکاری در حال حاضر

در اجلاس سران ناتو در سال 2022 در مادرید، متحدان بر روی یک بسته حمایتی اقتباس شده برای کمک به مولداوی برای اجرای برنامه های بلندمدت امنیتی و نوسازی دفاعی خود توافق کردند. امروزه مولداوی از طرق مختلف با ناتو همکاری می کند.

برای مثال، ائتلاف به طور جداگانه از تلاش های کیشینوف برای اصلاح و نوسازی ارتش از طریق طرح ارتقای ظرفیت دفاعی و امنیتی مرتبط و از طریق برنامه تقویت آموزش دفاعی حمایت می کند.

آیا روسیه مولداوی را به آغوش ناتو سوق خواهد داد؟

اظهارات اخیر رئیس جمهور ساندو در مورد برنامه های ادعایی مسکو برای سرنگونی دولت حامی اروپا در کیشینو به اتهامات قبلی مبنی بر اینکه روسیه عمداً باعث ایجاد بحران انرژی در مولداوی شده است، افزوده است.

دومولن خاطرنشان می کند: «احتمالات روسیه برای بی ثبات کردن مولداوی جدید نیست، این احتمالات نه تنها به وضعیت اوکراین، بلکه به نفوذ بسیار قوی روسیه در جمهوری، به ویژه در حوزه سیاسی مربوط می شود.

وابستگی اقتصادی نیز وجود دارد، اول از همه، وابستگی به انرژی. مولداوی تلاش های زیادی برای خروج از این وابستگی انجام داده است، اما تاکنون آسیب پذیر است.

مسکو بارها به یک کمپین عمدی اطلاعات نادرست متهم شده است. تعدادی از تحلیلگران مسکو را با حزب مخالف شور در مولداوی به رهبری تاجر ایلان شور مرتبط می دانند.

به گفته دومولن، این نیروی سیاسی «می تواند توسط روسیه برای تحریک تظاهرات و جنبش های ضد دولتی در مولداوی مورد استفاده قرار گیرد.

“وضعیت اقتصادی به دلیل افزایش قیمت انرژی، به دلیل پیامدهای جنگ، به ویژه هجوم تعداد زیادی از پناهجویان بسیار دشوار است. بنابراین، زمینه مناسبی برای جنبش های اعتراضی ایجاد می شود.”

چشم انداز روابط مولداوی و ناتو

ماری دومولن گفت: «مولداوی رسماً تمایلی برای پیوستن به ناتو ابراز نکرده است. «هیچ اتفاق نظری در میان جمعیت آن در مورد این موضوع وجود ندارد و من فکر می‌کنم این تا حد زیادی احتیاط مقامات مولداوی را توضیح می‌دهد.

آنها نمی خواهند بحثی را آغاز کنند که می تواند افکار عمومی را در شرایطی که در حال حاضر بسیار دشوار است دو قطبی کند.

با این وجود، این وضعیت می تواند بر نزدیک شدن مولداوی با اتحادیه اروپا تأثیر بگذارد، اتحادیه اروپا به هر نحو ممکن از آن حمایت می کند، به ویژه در مورد استقلال کیشینوف در رابطه با مسکو.

به گفته دومولن، بیشتر به این بستگی دارد که افکار عمومی مولداوی در مورد روسیه چگونه رشد خواهد کرد، زیرا هنوز بخش قابل توجهی از مردم با روسیه همدردی دارند. از سوی دیگر، تحول افکار عمومی نسبت به اتحادیه اروپا و ناتو نیز می تواند تعیین کننده باشد.