“زندگی ما نابود شد”: خانواده ها برای حقیقت پرواز 752 به ICC می جنگند | ایران

هنگامی که پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین در ژانویه ۲۰۲۰ بر فراز تهران توسط موشک‌های ضدهوایی ایران سرنگون شد و همه ۱۷۶ سرنشین آن کشته شدند، این تازه آغاز مصیبت برای خانواده‌های قربانیان بود.

در 32 ماه پس از آن، آنها با مانع تراشی و خصومت مقامات ایرانی روبرو شده اند که در ابتدا به دنبال انکار مسئولیت نیروهای آنها بودند. هنگامی که اجساد در نهایت بازگردانده شد، اغلب با بقایای سایر قربانیان مخلوط می‌شد، اثاثیه شخصی مردگان غارت می‌شد و در برخی موارد تشییع جنازه‌های آنها توسط رژیم تهران برای اهداف تبلیغاتی فرماندهی می‌شد. بستگان عزادار مورد تعرض، آزار و اذیت و تهدید قرار گرفته اند.

برخلاف مورد MH17، هواپیمای مسافربری مالزی که در ژوئیه 2014 توسط موشک‌های روسی سرنگون شد، هیچ تحقیق بین‌المللی مستقلی درباره آنچه برای پرواز 752 رخ داد که شش دقیقه پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) تهران با دو موشک سرنگون شد، انجام نشده است. ، خانواده های عمدتا ایرانی و ایرانی دیاسپورا را پس از بازدید از وطن خود به کشورهای پذیرفته شده خود می برد.

خانواده‌های آن‌ها احساس می‌کنند که توسط دولت‌هایشان فراموش شده‌اند و اکنون به دنبال پاسخگویی به کسانی هستند که مسئول مرگ عزیزانشان هستند.

روز چهارشنبه آنها درخواستی را برای دادستان دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) ارائه می‌کنند تا تحقیقات در مورد سرنگونی PS752 را به عنوان یک جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت بالقوه آغاز کند.

این یک رویکرد نوآورانه است که ناشی از فقدان جایگزین است. پرونده MH17 موضوع یک تحقیق جنایی به رهبری هلند بود که 193 شهروند این پرواز را از دست داد که توسط مالزی و سایر کشورهای آسیب دیده حمایت می شد. اما هیچ تحقیقی معادل برای PS752 وجود نداشت.

در میان 176 قربانی (که یکی از آنها باردار بود) 82 ایرانی، 63 کانادایی، 11 اوکراینی، ده سوئدی، چهار افغان و سه انگلیسی بودند. به عنوان کشوری که هواپیمای مسافربری پرچم آن برافراشته بود، اوکراین در ابتدا رهبری را به دست گرفت، اما پیشرفت در ابتدا توسط کووید متوقف شد و سپس با وقوع جنگ در فوریه امسال غرق شد. ایران تحقیقاتی را انجام داد که عامل این فاجعه را خطای انسانی در سطح پایین عنوان کرد، اما این تحقیق در کشوری که رژیم دادگاه‌ها را کنترل می‌کند، اعتبار کمی داشت.

پلیس سواره سلطنتی کانادا از باز کردن تحقیقات جنایی خود یا پذیرش پیشنهاد کیف برای انجام تحقیقات مشترک خودداری کرد و طبق گزارش‌ها به خانواده‌ها گفت که موضوع بسیار پیچیده است و شواهد موجود در ایران دور از دسترس است.

در عوض، RCMP گفت که از تلاش‌های تحقیقاتی اوکراین حمایت می‌کند، اما خانواده‌ها گفتند که کانادایی‌ها حتی قبل از تهاجم روسیه، شهادت و سایر شواهد خود را در اختیار کیف قرار نداده‌اند. کانادا، اوکراین، سوئد و بریتانیا یک گروه هماهنگی و واکنش بین‌المللی را برای مذاکره با ایران در مورد عدالت و غرامت تشکیل داده‌اند که تاکنون تأثیر چندانی نداشته است. تصور می‌شود که این گروه ایران را به دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) می‌برد، اما این روند بسیار کند خواهد بود و دیوان بین‌المللی دادگستری به مسئولیت کیفری فردی رسیدگی نمی‌کند.

مریلین گوورمونت، سخنگوی امور جهانی کانادا، در پاسخ به سوالی درباره اقدام احتمالی ICJ گفت: «گروه هماهنگی تشخیص داده است که تلاش‌های بیشتر برای مذاکره با ایران در حال حاضر بی‌ثمر است».

گوورمونت افزود: ما اکنون بر اقدامات بعدی برای حل این موضوع مطابق با قوانین بین المللی متمرکز هستیم. تا زمانی که خانواده ها عدالت، شفافیت و پاسخگویی را که شایسته آن است از ایران دریافت نکنند، آرام نخواهیم نشست.

اما صبر خانواده ها لبریز شده است. حامد اسماعیلیون، رئیس و سخنگوی انجمن خانواده‌های قربانیان پرواز PS752 گفت: آنقدر کند و بروکراتیک بوده که بعد از دو سال گفتیم: باید راه دیگری را امتحان کنیم.

استراتژی حقوقی خانواده ها از ماده 15 اساسنامه رم موسس ICC استفاده می کند که به “هر فرد، گروه یا سازمان” اجازه می دهد تا دفتر دادستانی را از جرایم مشکوک مطلع کند.

اوکراین قبلاً صلاحیت رسیدگی به جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت در قلمرو خود را پس از نوامبر 2013 به دیوان بین‌المللی کیفری داده است و از نظر حقوقی هواپیمای اوکراینی به عنوان قلمرو ملی محسوب می‌شود.

سرنگونی این هواپیما به دنبال حمله پهپادی آمریکا به کشته شدن ژنرال ایرانی قاسم سلیمانی در 3 ژانویه 2020 و حمله موشکی تلافی جویانه ایران به پایگاه های آمریکایی در عراق پنج روز بعد انجام شد. بنابراین، درخواست به دیوان بین‌المللی کیفری استدلال می‌کند که در آن زمان یک درگیری مسلحانه بین‌المللی وجود داشت و سرنگونی هواپیما یک جنایت جنگی بود.

این خانواده ها در پرونده خود استدلال می کنند که هواپیما علیرغم وجود نشانه هایی از وضعیت غیرنظامی آن، عمداً سرنگون شده است و دولت ایران در سطح بالایی تصمیم گرفته است که آسمان را باز نگه دارد و هیچ هشداری به خطوط هوایی در مورد خطرات صادر نکند. در خلاصه استدلال می شود که انگیزه جلوگیری از حملات ایالات متحده بود و بنابراین تهران از مسافران و خدمه غیرنظامی به عنوان سپر انسانی استفاده می کرد.

این گزارش همچنین ایران را به “تجاوز به حیثیت و غارت” به دلیل عدم ایمن سازی محل سقوط هواپیما، بولدوزر کردن لاشه هواپیما، غارت اشیاء قیمتی و اختلاط بی دقتی بقایای بازگردانده شده قربانیان متهم می کند.

نواز ابراهیم خواهرش نیلوفر، تنها خواهر و برادرش را که برای جشن عروسی از خانه اش در لندن به ایران رفته بود، از دست داد. او و دامادش، سعید طهماسبی خادمسدی، هر دو در راه رفتن به لندن برای شروع زندگی جدید در PS752 جان باختند.

چمدان نیلوفر برگردانده شد، اما بدون جواهراتی که برای عروسی اش برده بود یا هدایای عروسی این زوج یا عکس های عروسی که در گزارش های خبری محل سقوط هواپیما قابل مشاهده بود.

بدتر از آن، زمانی که جسد نیلوفر و سعید در نهایت به بریتانیا فرستاده شد، آزمایش‌های DNA نشان داد که اعضای بدن سایر مسافران داخل جعبه‌ها وجود دارد.

خواهر او، نواز، می‌گوید: «حتی نمی‌توانم با کلمات بیان کنم که این موضوع چقدر بر خانواده ما تأثیر گذاشته است. “این ما را کاملاً خراب کرد. زندگی ما کاملاً نابود شده است.»

جواد سلیمانی پس از سقوط هواپیما به ایران رفت تا همسرش الناز نبییی را در استان زنجان دفن کند. آن‌ها در کانادا زندگی می‌کردند و در مقطع دکترا در مدیریت، برنامه‌ریزی شغل و تشکیل خانواده کار می‌کردند. الناز برای یک سفر کوتاه برای دیدار با اقوام به ایران رفته بود.

قرار بود مراسم تشییع جنازه یک امر کاملاً خانوادگی باشد، اما وقتی وارد شد، اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) و یک ملا را دید که نماینده ولی فقیه، علی خامنه ای بود. آنها اقدام به تشییع جنازه کردند.

وقتی تابوت رسید، بشقاب روی آن نوشته شده بود «شهادتت مبارک». خانواده مجبور شدند برای جلوگیری از دفن او در قبرستان شهدا بجنگند، گویی او در راه جمهوری اسلامی جان باخته است.

پس از برخورد سلیمانی با فرمانده سپاه استان و متهم کردن وی به ربودن مراسم تشییع جنازه الناز، احضاریه ای از سوی اداره اطلاعات دریافت کرد. او حضور نیافت و به زودی ایران را ترک کرد.

سلیمانی گفت: پس از گذشت 32 ماه، ما هنوز از حقیقت آنچه دقیقاً در آن شب رخ داده است، نمی دانیم و بدون تعطیلی و عدالت، ادامه زندگی برای خانواده ها بسیار سخت خواهد بود.

اسماعیلیون، رئیس انجمن خانواده ها، همسرش پریسا و دختر نه ساله شان ریرا، تنها فرزندشان را از دست داد. آنها زمانی که ریرا شش ماهه بود به کانادا نقل مکان کرده بودند تا زندگی جدیدی را شروع کنند و حرفه دندانپزشکی را دنبال کنند. پریسا ریرا را برای عروسی خواهرش به ایران برده بود و در راه بازگشت به خانه بودند.

ایران هیچ یک از وسایل ریرا را پس نداد، اما هفت ماه پس از مرگ او، یک غریبه هنگامی که در پارکی نزدیک خانه‌اش در ریچموند هیل، انتاریو قدم می‌زد، به او نزدیک شد و به او گفت که کارت بیمه سلامت او را دارد. برای خانواده اشتباهی فرستاده شده بود.

اسماعیلیون از زمان تبدیل شدن به صدای انجمنی که برای پاسخگویی فشار می آورد، بارها تهدید به مرگ ناشناس و تماس غریبه ای شده است که به او می گوید: “بیا در مورد آخرین لحظات زندگی همسر و دخترت صحبت کنیم.” پلیس کانادا تحقیقاتی را در مورد آزار و اذیت خانواده قربانیان آغاز کرده است.

برای اسماعیلیون و سایر خانواده‌ها، هدف نهایی این است که دادستان دیوان کیفری بین‌المللی، وکیل بریتانیایی، کریم خان، خلاصه PS572 را در تحقیقات جنایات جنگی خود در اوکراین بگنجاند.

اسماعیلیون گفت: «می‌دانم که او پرونده‌های زیادی روی میز دارد و می‌دانم که این یک پرونده پیچیده است. اما این یک جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت بود، بنابراین ما انتظار داریم که آنها تحقیقات خود را آغاز کنند.»