بعید است که قتل ظواهری به طور قابل توجهی القاعده را تضعیف کند | ایمن الظواهری

ایمن الظواهری یک رهبر ضعیف اما مؤثر القاعده بود که مرگ او باعث ایجاد آشفتگی های کوتاه مدت در سازمان تروریستی خواهد شد، اما بعید است که مشکلات بزرگ درازمدت ایجاد کند.

یک دهه پیش، کشتن ظواهری تفاوت بزرگی ایجاد می کرد. اکنون، اگرچه ماهیت مرگ او نشان دهنده توانایی مستمر ایالات متحده برای ضربه زدن به دشمنان فردی حتی در محیط های متخاصم است و سؤالاتی را در مورد رابطه طالبان با گروه های افراطی ایجاد می کند، بعید است که القاعده را به طور قابل توجهی تضعیف کند.

ظواهری، 71 ساله، به شدت بیمار بود و بسیاری از وظایف کلیدی احتمالاً برای چندین سال توسط دیگران انجام شده است. یکی از این مردان جوان اکنون نقش رهبری را بر عهده خواهد گرفت. علیرغم فرسایش قابل توجه جانشینان بالقوه در سال های اخیر، چندین نامزد توانمند وجود دارد.

فرد مورد علاقه برای تصدی این سمت، محمد صلاح الدین زیدان، معروف به سیف العادل، یک جانباز 60 ساله مصری الاصل افراط گرایی اسلامی است که مدت هاست توسط سرویس های امنیتی غربی به عنوان یک سازمان دهنده توانا شناخته می شود. اما او در ایران است و توانایی سفر ندارد و ارتباطاتش زیر نظر گرفته می شود.

دیگرانی که به عنوان جانشینان احتمالی معرفی می شوند عبارتند از: مدیر فعلی کمپین های رسانه ای القاعده، یک ایدئولوگ ارشد مستقر در سوریه، یک سعودی که به عنوان دستیار عملیاتی ارشد ظواهری عمل می کرد و چندین رهبر از سازمان های محلی وابسته.

هر کسی که مسئولیت را بر عهده بگیرد، تصمیمات استراتژیک او مهم خواهد بود. اگرچه القاعده به دلیل توانمندسازی نوآورانه‌اش در هسته‌های محلی شناخته شده بود، مردی که در راس سلسله مراتب قرار دارد، قدرت واقعی دارد. سوگند وفاداری نه به گروه، بلکه به فرد سوگند یاد شده است.

این یکی از دلایلی است که اسامه بن لادن، بنیانگذار و رهبر القاعده، توانست دستیاران ارشدی را که به استراتژی منتخب او برای ضربه زدن به «دشمن دور»، غرب مخالف بودند، رد کند. اگر او نبود، حملات 11 سپتامبر 2001 که در آن نزدیک به 3000 نفر کشته شدند، نمی توانست رخ دهد.

زمانی که ظواهری پس از کشته شدن بن لادن در حمله نیروهای ویژه ایالات متحده در پاکستان در سال 2011 به رهبری رسید، القاعده را از حملات تماشایی دوربرد دور کرد و معتقد بود که این حملات نتیجه معکوس دارند. بن لادن در آخرین روزهای زندگی خود، حملات بلندپروازانه ای را با برنامه ریزی دقیق علیه نفتکش ها انجام داده بود و معتقد بود که این حملات اقتصاد ایالات متحده را فلج می کند. ظواهری این طرح را لغو کرد. در عوض، پیوندها با گروه‌ها در سراسر جهان تقویت شد و تلاش‌هایی برای گسترش از طریق جلب حمایت تدریجی جوامع روی زمین انجام شد.

این همیشه موفقیتی را به همراه نداشت و القاعده در طول 11 سالی که ظواهری در راس آن بود، در عراق و سوریه شکست های قابل توجهی متحمل شد. ظهور یک رقیب در دولت اسلامی، که این دو کشور را در نوردید و یک «خلافت» جدید ایجاد کرد، منجر به از دست دادن چهره و نفوذ در یک منطقه کلیدی و همچنین رقابت در جاهای دیگر شد. دستاوردهای محدود وابسته به آن در یمن، که زمانی به عنوان یک تهدید بالقوه بزرگ برای منطقه و غرب تلقی می شد، باید ناامید کننده بوده باشد.

اما در درازمدت، لاک پشت ظواهری به نظر می رسد که خرگوش داعش را شکست دهد و القاعده موفق شده است حضور خود را از طریق جنوب صحرای آفریقا، در بخش هایی از جنوب آسیا و در سایر بخش های خاورمیانه حفظ یا افزایش دهد. بر اساس گزارش های اطلاعاتی اخیر، تصمیم شخصی ظواهری برای تقویت روابط با الشباب، جنبش افراطی در سومالی، به قدری امن به این گروه پرداخته است که اکنون میلیون ها دلار به خزانه مرکزی القاعده کمک می کند. به نظر می رسد ظواهری نیز روابط با جناح های مختلف طالبان را به خوبی مدیریت کرده است. او در بالکن خانه ای در پایتخت افغانستان که متعلق به دستیار یکی از رهبران تندرو طالبان بود، جان باخت.

اما استراتژی رهبر جدید چه خواهد بود؟ هر کسی که مسئولیت را بر عهده بگیرد چندین گزینه دارد – اما هیچ گزینه آسانی ندارد. او باید زنده بماند، علی‌رغم چالش‌های لجستیکی قابل‌توجه ارتباط برقرار کند، با رژیم‌هایی مانند طالبان برخورد کند و ایده روشنی از آنچه زیردستانش باید انجام دهند، تدوین کند.

تلاش برای انجام حملات دوربرد به غرب باید عملاً ممکن باشد، حتی اگر ممکن است با دفاع بسیار بهبودیافته خنثی شود. ممکن است القاعده برای یک دهه حمله قابل توجهی به چنین هدفی انجام نداده باشد، اما تحلیلگران بر این باورند که این سازمان می تواند شبکه ها و مهارت های لازم برای انجام چنین عملیاتی را بدون دشواری زیاد ایجاد کند.

یک گزارش سازمان ملل، بر اساس اطلاعات کشورهای عضو، در آخر اشاره کرد که القاعده به دلیل بی ثباتی و خشونت در مکان هایی که از لندن، پاریس یا واشنگتن دور به نظر می رسد، رشد می کند. در صورت عدم حل موفقیت آمیز چنین درگیری ها، «یک یا چند» از این مکان ها «قابلیت عملیات خارجی داعش، القاعده یا یک گروه تروریستی مرتبط را تقویت خواهند کرد».